Η διατροφή σε φάση έξαρσης της νόσου Crohn είναι ένας παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την εμφάνιση επιπλοκών, την θνησιμότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Έναρξη διατροφική υποστήριξης ασθενούς με νόσο Crohn
Η διατροφική υποστήριξη του ασθενούς με νόσο Crohn ξεκινά με αξιολόγηση της θρέψης του και ανίχνευση του διατροφικού κινδύνου. Η διαταραχή της θρέψης είναι ιδιαίτερα συχνή στην νόσο Crohn και όχι τυχαία.
Η νόσος μπορεί να προβάλλει κάθε τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό. Όταν λοιπόν προσβάλλει το λεπτό έντερο, τότε προκαλεί δυσαπορρόφηση. Δηλαδή, η τροφή που καταναλώνει ο ασθενής δεν πέπτεται και δεν απορροφάται ικανοποιητικά. Επίσης, σε φάση έξαρσης, η υπάρχουσα φλεγμονή μειώνει την όρεξη με συνέπεια ο ασθενής να καταναλώνει μειωμένη ποσότητα τροφής. Για τους δύο αυτούς λόγους λοιπόν, αυξάνει η πιθανότητα διαταραχής της θρέψης του.
Μετά την αρχική αξιολόγηση της θρέψης και της ανίχνευσης διατροφικού κινδύνου, επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία, περιοδικά, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούμε για να καθορίσουμε την συχνότητα επανελέγχου είναι η κλινική κατάσταση του ασθενούς, η υπάρχουσα φαρμακευτική αγωγή, άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις κά.
Η διατροφική αξιολόγηση περιλαμβάνει όμως και τα επίπεδα ορισμένων μικροθρεπτικών συστατικών. Τα συχνότερα από αυτά, στα παρατηρούμε διαταραχές είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και η βιταμίνη D. Όμως, θα πρέπει να τονίσω ότι πιθανόν να υπάρχουν και διαταραχές άλλων μικρο-θρεπτικών συστατικών, ανάλογα με την περιοχή του γαστρεντερικού σωλήνα που προσβάλλει η νόσος. Συνήθως ο ασθενής κατά την επίσκεψη προσκομίζει ανάλογες αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις που του έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός, τις οποίες και πρέπει να αξιολογούμε από την πλευρά του διαιτολόγου.
Σε περίπτωση που διαπιστώσουμε την ύπαρξη δυσθρεψίας, τότε οφείλουμε να παρέμβουμε άμεσα διατροφικά. Εξάλλου, όπως προείπα, η θρεπτική κατάσταση μπορεί να επηρεάσει την εμφάνιση επιπλοκών, την θνησιμότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Διατροφή σε φάση έξαρσης νόσου Crohn
Αρχικά, όπως δηλώνουν σαφώς και οι μεγάλες επιστημονικές εταιρείες, πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη δίαιτα (IBD-diet) που να μπορεί να οδηγήσει τη νόσο σε ύφεση. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η αποκλειστική εντερική διατροφή σε παιδιά και εφήβους. Επίσης, οι ασθενείς θα πρέπει σε αυτή τη φάση να αποφεύγουν δίαιτες αποκλεισμού τροφίμων ή ομάδων τροφίμων! Μια τέτοια δίαιτα μπορεί να επιταχύνει την εμφάνιση δυσθρεψίας. Ένα ακόμη δίλλημα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με νόσο Crohn στη φάση έξαρσης είναι η λήψη προβιοτικών. Όμως ακόμη και οι επιστημονικές εταιρείες στις επίσημες συστάσεις τους δεν συνιστούν την λήψη προβιοτικών για την επίτευξη ύφεσης. Άρα λοιπόν αυτή η πρακτική είναι αχρείαστη.
Έπειτα, κατά την σύνθεση του διαιτολογίου, αξιολογούμε τις ανάγκες του ασθενούς σε ενέργεια και πρωτεΐνες. Οι ασθενείς με νόσο Crohn σε φάση έξαρσης έχουν τις ίδιες ενεργειακές ανάγκες με τον γενικό πληθυσμό. Άρα λοιπόν δεν είναι αναγκαίο να προβούμε σε κάποια διατροφική τροποποίηση αναφορικά με το ενεργειακό περιεχόμενο (θερμίδες). Αντίθετα, σε περίπτωση που διαγνώσουμε δυσθρεψία είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουμε όλους τους δυνατούς τρόπους για να αυξήσουμε τις θερμίδες που προσλαμβάνει ο ασθενής καθημερινά. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για αυτό (εμπλουτισμός, συμπληρώματα, εντερική διατροφή, παρεντερική διατροφή). Για να αποφασίσουμε όμως ποιον θα χρησιμοποιήσουμε, εξετάζουμε κάθε περίπτωση εξατομικευμένα.
Αντίθετα με την ενέργεια, οι ασθενείς με νόσο Crohn σε φάση έξαρσης, έχουν αυξημένες ανάγκες σε πρωτεΐνες συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Συγκεκριμένα, το διαιτολόγιο που θα διαμορφώσουμε πρέπει να παρέχει καθημερινά 1,2-1,5γρ πρωτεΐνης/kg σωματικού βάρους. Σε περίπτωση πχ οιδημάτων λόγω βραχέος εντέρου και υποπρωτεϊναιμίας κτλ, για την εκτίμηση των αναγκών χρησιμοποιούμε το ξηρό βάρος.
Ιδιαίτερη έμφαση όμως οφείλουμε να δώσουμε στην ενυδάτωση του ασθενούς. Γενικά για έναν ενήλικα, η συνιστώμενη ημερήσια καταναλισκόμενη ποσότητα υγρών είναι τα 30-35 mL/kg σωματικού βάρους. Την ποσότητα αυτή αυξάνουμε περαιτέρω σε περίπτωση ενεργού φλεγμονής και πυρετού ενώ παράλληλα λαμβάνουμε υπόψη και την απώλεια λόγω διαρροιών. Η αφυδάτωση του ασθενούς μπορεί να γίνει πολύ έντονη σε περίπτωση διαρροιών και προδιαθέτει στον σχηματισμό θρόμβων και θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Η κατάσταση αυτή είναι απειλητική ακόμη και για την ίδια τη ζωή.
Διατροφή σε ειδικές περιπτώσεις σε φάση έξαρσης νόσου Crohn
Για την επίτευξη ύφεσης, οι θεράποντες ιατροί χρησιμοποιούν πολύ συχνά κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη). Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να αυξήσουμε την πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D μέσω του διαιτολογίου. Αντίθετα, πρέπει να περιορίσουμε την κατανάλωση άλατος και απλών σακχάρων. Για περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς να διαβάσεις εδώ ένα παλαιότερο άρθρο μου όπου τα περιγράφω αναλυτικά.
Μία άλλη ιδιαίτερη περίπτωση είναι η ύπαρξη στενώσεων στο έντερο. Τότε το διαιτολόγιο που θα συστήσουμε είναι τροποποιημένης υφής και περιεχομένου σε συγκεκριμένα τρόφιμα. Για παράδειγμα περιορίζουμε την κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής άλεσης. Για περισσότερες λεπτομέρειες διάβασε εδώ ένα παλαιότερο άρθρο μου.
Σε περίπτωση που η νόσος υποτροπιάσει μετά από χειρουργική εκτομή τμήματος του εντέρου με παράλληλη ύπαρξη ειλεοστομίας, τότε η διατροφική παρέμβαση οφείλει να είναι πιο εντατική. Και πάλι, εδώ μπορεί να βρεις περισσότερες λεπτομέρειες για αυτή την περίπτωση.
Μία ακόμη ιδιαίτερη περίπτωση που την συναντούμε κατά κανόνα μετεγχειρητικά είναι η οξαλουρία. Δηλαδή, η αυξημένη αποβολή οξαλικών με τα ούρα. Πρωταρχικό αίτιο της οξαλουρίας στη νόσο του Crohn είναι η κακή και ελλιπής απορρόφηση του λίπους της τροφής (στεατόρροια). Αυτή μπορεί να είναι αποτέλεσμα της προσβολής του λεπτού εντέρου και συγκεκριμένα του ειλεού. Μπορεί όμως επίσης να είναι και αποτέλεσμα προγενέστερης εκτομής (χειρουργικής αφαίρεσης) αυτού του τμήματος του λεπτού εντέρου. Στην περίπτωση στεατόρροιας θα πρέπει το διαιτολόγιο που θα συστήσουμε να είναι χαμηλού ή πολύ χαμηλού λίπους. Επίσης, περιορίζουμε ταυτόχρονα την διατροφική πρόσληψη του οξαλικού οξέος.
Παρόλα αυτά, σε ορισμένες περιπτώσεις, η διατροφή δεν αρκεί για να καλύψει πλήρως τις θρεπτικές ανάγκες των ασθενών. Τότε λοιπόν χρησιμοποιούμε άλλες μεθόδους σίτισης όπως τα από του στόματος συμπληρώματα διατροφής και η τεχνητή διατροφή (εντερική και παρεντερική διατροφή).
Σε επόμενα άρθρα για τη διατροφή σε φάση έξαρσης νόσου Crohn
Θα αναφερθώ στη σίτιση ασθενών με νόσο Crohn που εμφανίζουν την συριγγοποιό μορφή της νόσου. Δηλαδή σε περιπτώσεις που υπάρχουν συρίγγια μεταξύ εντέρου και άλλων συμπαγών οργάνων ή μεταξύ εντέρου και δέρματος. Επίσης, θα αναλύσω την διατροφική προσέγγιση ασθενών των οποίων η σίτιση ξεκινά μετά από ένα μακρό χρονικό διάστημα ανεπαρκούς διατροφής και κινδυνεύουν από το σύνδρομο επανασίτισης.
