Η ευαισθησία στη γλουτένη που δεν σχετίζεται με την κοιλιοκάκη (Non Celiac Gluten Sensitivity, NCGS) είναι ένα σύνδρομο με παρόμοια κλινική εμφάνιση και ταυτόχρονα δυσδιάκριτο σε σχέση με το Σύνδρομο Ευερεθίστου Εντέρου. Με λίγα λόγια, μπορούμε να πούμε πως η ευαισθησία στη γλουτένη βρίσκεται «κάπου στη μέση» μεταξύ κοιλιοκάκης και συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου.
Η παθολογική αυτή κατάσταση υπολογίζεται πως είναι περίπου 6-10 φορές συχνότερη από την κοιλιοκάκη. Επίσης, εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες, εφήβους και άτομα 30-50 ετών. Στον γενικό πληθυσμό υπολογίζεται πως η συχνότητά της ανέρχεται στο 0,5%-13%.
Πως προκαλούνται τα συμπτώματα της ευαισθησίας στη γλουτένη NCGS
Για την εμφάνιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ιστορικά έχει ενοχοποιηθεί η γλουτένη. Πλέον όμως, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και άλλα συστατικά της τροφής που μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση ή την έξαρση συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα, αυτά τα συστατικά μπορεί να είναι οι ζυμώσιμοι ολιγο-, δι-, μονο-σακχαρίτες και οι πολυόλες. Είναι τα γνωστά FODMAPs που περιορίζουμε και στην διατροφή για το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Επίσης, εκτός της γλουτένης, συστατικά της τροφής που μπορεί να προκαλέσουν έξαρση των συμπτωμάτων είναι οι αναστολείς της αμυλάσης και της θρυψίνης.
Αναστολείς αμυλάσης και θρυψίνης
Είναι πρωτεΐνες που απαρτίζουν περίπου το 4% των πρωτεϊνών που βρίσκονται στον καρπούς του κριθαριού, του σιταριού και της σίκαλης, αποτελούν συνήθη αλλεργιογόνα και είναι ικανά να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό του οργανισμού προκαλώντας φλεγμονή στον εντερικό ιστό. Μάλιστα, βρίσκονται σε αυξημένες ποσότητες στις νέες ποικιλίες σιταριού, κριθαριού και σίκαλης σε σχέση με τις παλαιότερες ποικιλίες.
FODMAPs
Τα FODMAP είναι υδατάνθρακες τους οποίους προσλαμβάνομε με την τροφή μας, φτάνουν άπεπτοι στο παχύ έντερο και εκεί ζυμώνονται από τα βακτήρια του εντέρου. Τα αέρια που παράγονται από την ζύμωση αυτή προκαλούν διάταση και εν συνεχεία συμπτώματα από το κατώτερο γαστρεντερικό σύστημα όπως ακριβώς συμβαίνει και στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Μία δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs για μια περίοδο περίπου 3 εβδομάδων σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε ύφεση των συμπτωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, οι φρουκτάνες είναι η κατηγορία των FODMAP που μπορεί να προκαλεί τα συμπτώματα στην ευαισθησία στη γλουτένη.
Γλουτένη
Η γλουτένη είναι η κυριότερη κατηγορία πρωτεϊνών του ενδοσπερμίου στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη και περιλαμβάνει τις γλιαδίνες και τις προλαμίνες που είναι πλούσιες σε γλουταμίνη και προλίνη. Οι γλιαδίνες φαίνεται πως έχουν την ικανότητα να αυξάνουν την διαπερατότητα του εντερικού βλεννογόνου. Εν συνεχεία, συστατικά της τροφής όπως η γλουταμίνη και η προλίνη διεγείρουν την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω της ενεργοποίησης του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Ποια είναι τα συμπτώματα στην ευαισθησία στη γλουτένη που δεν σχετίζεται με την κοιλιοκάκη
Τα συμπτώματα μπορεί να προέρχονται από το γαστρεντερικό ή να είναι και εξω-γαστρεντερικά. Στην πρώτη κατηγορία, τα κυριότερα συμπτώματα αφορούν τη διαταραχή των κενώσεων με την εμφάνιση διάρροιας ή δυσκοιλιότητας, την παρουσία φουσκώματος, δυσφορίας και κοιλιακού πόνου.
Στα συμπτώματα εκτός του γαστρεντερικού περιλαμβάνονται ο πονοκέφαλος, το αίσθημα εξάντλησης και οι μυοσκελετικοί πόνοι. Επίσης, αρκετά συχνά, οι ασθενείς εμφανίζουν δερματικά εξανθήματα και άφθες στην στοματική κοιλότητα.
Η δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs και ελεύθερη γλουτένης έχει αποτέλεσμα στην μη σχετιζόμενη με την κοιλιοκάκη ευαισθησία στην γλουτένη
Προκειμένου να πετύχουμε ύφεση των συμπτωμάτων, εφαρμόζουμε μια δίαιτα χαμηλή σε FODMAP όπως ακριβώς και στην σπαστική κολίτιδα (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου).
Η δίαιτα αυτή όπως έχω γράψει και σε παλαιότερο άρθρο για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αποτελείται από τρεις φάσεις. Η πρώτη είναι του αποκλεισμού στην οποία αποφεύγουμε την κατανάλωση όλων των τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAPs και διαρκεί περίπου 4 εβδομάδες. Στην συνέχεια ακολουθεί η φάση επανεισαγωγής των τροφίμων που έχουμε αποκλείσει από την διατροφή μας με δομημένο τρόπο, παρακολουθώντας τη συμπτωματολογία του ασθενούς. Στο τελευταίο στάδιο, ο ασθενής ακολουθεί μια αυστηρά εξατομικευμένη διατροφή γνωρίζοντας ποια τρόφιμα μπορεί να καταναλώσει και σε τι ποσότητες.
Στη διατροφή χαμηλή σε FODMAPs και ιδιαίτερα κατά την πρώτη φάση, ο ασθενής αποφεύγει την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν γλουτένη. Άρα μια διατροφή χαμηλή σε FODMAP, στη πρώτη φάση είναι και διατροφή χωρίς γλουτένη. Αυτός είναι ένας συγχυτικός παράγοντας στο να αποφασίσουμε ποιο συστατικό της τροφής (η γλουτένη ή οι φρουκτάνες) είναι τελικά αυτό που πυροδοτεί την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσω πως μέχρι την στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο, δεν υπάρχουν οδηγίες για το εάν ένας ασθενής με ευαισθησία στη γλουτένη θα πρέπει να ακολουθεί δια βίου μια δίαιτα χαμηλή σε FODMAP και ελεύθερη γλουτένης. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται κλινική συνεκτίμηση και στενή συνεργασία του γαστρεντερολόγου και του διαιτολόγου-διατροφολόγου που παρακολουθούν τον ασθενή.
