Το Μεταβολικό Σύνδρομο ή Σύνδρομο Χ αντιπροσωπεύει ένα σύνοδο διαταραχών του μεταβολισμού που απαρτίζουν μια οντότητα και η δίαιτα είναι ο κυριότερος τρόπος αντιμετώπισής του. Ας δούμε όμως ποιες είναι οι συνιστώσες του μεταβολικού συνδρόμου.
Αυξάνοντας το βάρος του σώματος κατά 2 kg τον χρόνο, αυξάνουμε τις πιθανότητες εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου κατά τουλάχιστον 45%.
Οι συνιστώσες του Μεταβολικού Συνδρόμου
Αρχικά, περιλαμβάνει την σπλαχνική παχυσαρκία. Δηλαδή, την αυξημένη εναπόθεση σπλαχνικού λιπώδους ιστού. Αυτόν τον λιπώδη ιστό μπορούμε να τον μετρήσουμε με την ανάλυση σύστασης σώματος ή πιο απλά λιπομέτρηση, χρησιμοποιώντας σύγχρονους αναλυτές όπως ο InBody 770 (τον οποίο διαθέτουμε στο διαιτολογικό γραφείο στη Λάρισα-Doc Diet).
Όπως λέω και σε κάθε λιπομέτρηση στο γραφείο, το σπλαχνικό λίπος εκκρίνει κάποιες ορμόνες (κυτταροκίνες: TNF-α και IL-6) που προκαλούν χρόνια ήπια φλεγμονή. Με τον τρόπο αυτό, αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και την προδιάθεση στην δημιουργία θρομβοεμβόλων. Τα τελευταία είναι αυτά που μπορούν να προκαλέσουν ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή ένα ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Επίσης, το μεταβολικό σύνδρομο περιλαμβάνει την αυξημένη αρτηριακή πίεση ή πιο απλά υπέρταση. Τιμές αρτηριακής πίεσης άνω των 130mmHg και 85Hg για την συστολική (μεγάλη) και την διαστολική πίεση (μικρή) είναι διαγνωστικές του συνδρόμου.
Ακόμη, βασική συνιστώσα του είναι η διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη ή ινσουλινοαντίσταση. Ενδεικτική της αντίστασης στην ινσουλίνη είναι πρωινή τιμή του σακχάρου μετά από ολονύκτια νηστεία >100mg/dL.
Τελευταία συνιστώσα του μεταβολικού συνδρόμου είναι η δυσλιπιδαιμία. Πιο συγκεκριμένα, τα αυξημένα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) και των τριγλυκεριδίων και τα χαμηλά επίπεδα της καλής χοληστερόλης (HDL). Τριγλυκερίδια >150mg/dL και HDL χοληστερόλη <40mg/dL για τους άντρες και <50 mg/dL για τις γυναίκες συνηγορούν στην ύπαρξη μεταβολικού συνδρόμου
Ποια είναι τα αίτια του Μεταβολικού Συνδρόμου;
Η εμφάνιση του Μεταβολικού Συνδρόμου ξεκινά από την εναπόθεση σπλαχνικού λίπους-σπλαχνική παχυσαρκία και την ινσουλινοαντίσταση. Ο καθιστικός τρόπος ζωής, η αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων (βούτυρο, κόκκινο κρέας κτλ) και η γενετική προδιάθεση, είναι κυριότεροι παράγοντες που εμπλέκονται στην εμφάνιση του συνδρόμου Χ.
Η γενετική προδιάθεση αφορά τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, την υπέρταση και την πρώιμη καρδιαγγειακή νόσο. Δηλαδή, την εμφάνιση ενός καρδιαγγειακού συμβάματος (έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδια κά) πριν την ηλικία των 45 ετών. Έτσι λοιπόν, άτομα που έχουν τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού που πάσχει από τα παραπάνω, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου.
Δίαιτα και Μεταβολικό Σύνδρομο
Ο ρόλος της δίαιτας όμως, είναι εξίσου σημαντικός. Διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λίπη και παράλληλα φτωχή σε φυτικές ίνες (δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα και λαχανικά), προδιαθέτει στην εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου. Μια τέτοια Δυτικού τύπου δίαιτα, έχει προ-φλεγμονώδη δράση, δηλαδή είναι ικανή να πυροδοτήσει μια κατάσταση χρόνιας ήπιας φλεγμονής. Με τον τρόπο αυτό ενισχύει την αθηρογέννεση και άρα την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου.
Επίσης, δεν είναι τυχαίο ότι η εμφάνιση του συνδρόμου είναι συχνότερη σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Η εναπόθεση σπλαχνικού λίπους κατά κανόνα αυξάνεται με την πρόοδο της ηλικίας. Έτσι λοιπόν, η συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου είναι <10% σε άτομα κάτω των 20 ετών. Αντίθετα, ξεπερνά το 40% σε άτομα άνω των 60 ετών.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις του Μεταβολικού Συνδρόμου στην ανθρώπινη υγεία
Η συσσώρευση σπλαχνικού λίπους σημαίνει αυξημένη εναπόθεση λίπους πέραν των υποδόριων αποθηκών όπου ο οργανισμός το αποθηκεύει φυσιολογικά. Έτσι λοιπόν, στην κλινική πράξη, την σπλαχνική παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο, συνοδεύει η εναπόθεση λίπους στο ήπαρ (συκώτι). Είναι η λεγόμενη λιπώδης διήθηση του ήπατος, η οποία εάν δεν αναστραφεί με κατάλληλη διατροφή, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κίρρωση ήπατος.
Επίσης το μεταβολικό σύνδρομο συνοδεύεται από συννοσηρότητες που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η υπνική άπνοια, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και ο σακχαρώδης διαβήτης. Μάλιστα, οι μικροαγγειακές επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη μπορούν να απολήξουν σε χρόνια νεφρική νόσο και τελικά σε νεφρική ανεπάρκεια.
Δίαιτα για την θεραπεία του Μεταβολικού Συνδρόμου
Η δίαιτα για την αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου στοχεύει στην απώλεια βάρους. Συνεπώς, προσαρμόζουμε εξατομικευμένα την θερμιδική παροχή σε επίπεδο ημέρας.
Επίσης, αξιοποιώντας την κλινική εμπειρία, λαμβάνουμε υπόψη και τα άλλα συνυπάρχοντα νοσήματα όπως η λιπώδης διήθηση του ήπατος ή η αρτηριακή υπέρταση και τροποποιούμε κατάλληλα το διαιτολόγιο όπως πχ με την μείωση των σακχάρων και της φρουκτόζης ή του νατρίου αντίστοιχα. Φυσικά, οι διαιτητικές αλλαγές δεν περιορίζονται σε αυτές τις δύο αλλά λαμβάνουν υπόψη όλο το ιατρικό και διατροφικό ιστορικό του ασθενούς.
Παράλληλα είναι σημαντικό ο ασθενής να αρχίσει να ασκείται τακτικά. Οι αναγκαίες ασκήσεις περιλαμβάνουν και αερόβια αλλά και αναερόβια άσκηση αντιστάσεων. Η αερόβια άσκηση πρέπει να είναι μέτριας έντασης και μεγάλης διάρκειας όπως για παράδειγμα το γρήγορο περπάτημα. Αντίστοιχα, κατά την αναερόβια άσκηση θα πρέπει να υποβάλλουμε τους μυς στην κατάλληλη αντίσταση. Για παράδειγμα, η αντίσταση θα πρέπει να εξατομικεύεται ώστε σε κάθε σετ επαναλήψεων, η αντίσταση να αντιστοιχεί στο 70% του 1 Rep Max.
