Η απώλεια βάρους στην εγκυμοσύνη είναι κάτι που δημιουργεί ερωτηματικά σε πολλές υποψήφιες μανούλες. Αντίθετα, οι περισσότερες θεωρούν πως η περίοδος της κύησης είναι μια περίοδος στην οποία «τρώνε για δύο» και αναμένουν μια φυσιολογική αύξηση του βάρους.
Μπορώ να χάσω κιλά στην εγκυμοσύνη;
Σε γενικές γραμμές οι γυναικολόγοι και οι επαγγελματίες διαιτολόγοι δεν συστήνουμε την απώλεια βάρους στην διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπάρχουν όμως και ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις στις οποίες η μείωση του βάρους είναι απαραίτητη. Αυτές όμως είναι λίγες και αφορούν περιπτώσεις στις οποίες το υπερβάλλον σωματικό βάρος της μητέρας αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την φυσιολογική έκβαση του τοκετού.
Παρόλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις αποτρέπουμε την μέλλουσα μητέρα να χάσει βάρος στην διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αντίθετα, και πάλι υπό συνθήκες, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες επιδιώκουμε την διατήρηση του βάρους της μητέρας σταθερό.
Η απώλεια βάρους στην διάρκεια της εγκυμοσύνης συμβαίνει κατά κανόνα στη διάρκεια του πρώτου τριμήνου και είναι συνήθως ακούσια. Ίσως ο πιο συχνός λόγος που μια έγκυος γυναίκα χάνει βάρος στο πρώτο τρίμηνο είναι η πρωινή ναυτία και η αυξημένη συχνότητα εμέτων. Όμως, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα εφόσον η αύξηση του βάρους της είναι εντός του φυσιολογική εύρους στα δύο επόμενα τρίμηνα.
Γιατί μπορεί η απώλεια βάρους στην εγκυμοσύνη να είναι επικίνδυνη
Ο ενεργειακός περιορισμός της μητέρας με μια δίαιτα για απώλεια βάρους, ουσιαστικά στερεί από τον οργανισμό θρεπτικά συστατικά. Αυτά τα συστατικά όμως υπο φυσιολογικές συνθήκες χρησιμεύουν στην υγιή, ισορροπημένη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του εμβρύου. Όταν λοιπόν η μητέρα τα στερηθεί, τότε υπάρχει ο κίνδυνος της καθυστέρησης ανάπτυξης του κυήματος. Μάλιστα, σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την γέννηση πρόωρου βρέφους καθώς ο μητρικός οργανισμός δεν είναι σε θέση να καλύψει τις θρεπτικές του ανάγκες. Ακόμη, η προωρότητα του βρέφους αυξάνει τον κίνδυνο ανεπαρκούς ανάπτυξης (ανωριμότητα) των πνευμόνων και του αναπνευστικού συστήματος γενικότερα.
Γενικά, η κακή διατροφή της μητέρας στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης ενδεχομένως να επηρεάσει την ομαλή ανάπτυξη της καρδιάς και του εγκεφάλου του εμβρύου. Αντίθετα, η ελλιπής διατροφή της σε μεταγενέστερα στάδια, επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη και την λειτουργία των πνευμόνων.
Ακόμη όμως και εάν η διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν επηρεαστεί, είναι πιθανόν να υπάρχουν επιπτώσεις στο βάρους του βρέφους. Συγκεκριμένα, η απώλεια βάρους στην διάρκεια της κύησης μπορεί να οδηγήσει στην γέννηση ελλιποβαρούς βρέφους. Μάλιστα, αυτό το γεγονός προδιαθέτει το βρέφος στην εμφάνιση νοσημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης κατά την ενήλικη ζωή.
Η απώλεια βάρους στην διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να απειλήσει την υγεία μητέρας και βρέφους
Επίσης, η ανεπαρκής διατροφή της μητέρας με σκοπό τη μείωση του βάρους στην διάρκεια της κύησης, αναγκάζει τον μητρικό οργανισμό να κινητοποιήσει τα διαθέσιμα αποθέματα λίπους του σώματος. Όπως είναι γνωστό όμως, ο λιπώδης ιστός είναι το διαμέρισμα του σώματος στο οποίο συσσωρεύονται βαρέα μέταλλα και άλλες τοξικές ουσίες του οργανισμού. Όταν λοιπόν μια μητέρα έχει εκτεθεί σε τέτοιους παράγοντες σε προγενέστερο στάδιο και χάσει βάρος στην εγκυμοσύνη, η κινητοποίηση των λιποαποθηκών είναι πιθανόν να οδηγήσει στην απελευθέρωση αυτών των βλαβερών ουσιών στην κυκλοφορία του αίματος. Με τον τρόπο αυτό (αν και δεν είναι τόσο συχνό φαινόμενο), το κύημα μπορεί να εκτεθεί σε βλαπτικούς παράγοντες.
Τέλος, η στερητική διατροφή με στόχο την απώλεια βάρους της εγκύου μπορεί να οδηγήσει σε κέτωση και πιθανόν σε κετοξέωση που διακινδυνεύουν την ομαλή εξέλιξη της εγκυμοσύνης. Η κέτωση μπορεί να επέλθει διότι η υποθερμιδική διατροφή, στερεί από τον οργανισμό της μητέρας και υδατάνθρακες και τον αναγκάζει να βασιστεί στο λίπος ως πηγή ενέργειας. Η διάσπαση του λίπους όμως, οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή κετονοσωμάτων, σε μείωση του pH του αίματος της εγκύου και τελικά σε κέτωση ή σε προχωρημένο στάδιο σε κετοξέωση.
Η απώλεια βάρους της υπέρβαρης ή παχύσαρκης μητέρας θα πρέπει να γίνεται πριν την εγκυμοσύνη.
Αρχικά, ένα υγιές βάρος συμβάλλει στην διατήρηση της γονιμότητας της γυναίκας αλλά και του άνδρα. Επίσης, όταν η κυοφορία ξεκινά με βάρος που βρίσκεται εντός υγιών ορίων, τότε η διατροφή της μητέρας μπορεί να είναι πιο ελεύθερη και η ανάπτυξη του εμβρύου πιο ομαλή. Ακόμη, αποφεύγονται οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η υπερβαρία και η παχυσαρκία για την εξέλιξη της κύησης και αφορούν κυρίως στην γέννηση πρόωρου βρέφους. Ορισμένοι από τους κινδύνους που εγκυμονεί η παχυσαρκία κατά την διάρκεια της κύησης είναι οι εξής:
- Εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη Κύησης
- Προεκλαμψία και Εκλαμψία που χαρακτηρίζονται από πρωτεϊνουρία και αρτηριακή υπέρταση
- Υπνική Άπνοια
- Δυστοκία και ανάγκη πραγματοποίησης καισαρικής
- Πρόωρος τοκετός
- Αποβολή
Ιδανικό βάρος της μητέρας πριν την εγκυμοσύνη
Η υποψήφια μητέρα θα πρέπει να φροντίσει να επιτύχει σωματικό βάρος εντός των ενδεδειγμένων ορίων πριν την εγκυμοσύνη. Συγκεκριμένα, το βάρος αυτό το ορίζουμε με βάση τον δείκτη μάζας σώματος. Έτσι λοιπόν, η εγκυμοσύνη θα πρέπει ιδανικά να ξεκινά με την μητέρα να έχει δείκτη μάζας σώματος μεταξύ 18,5-24,9 kg/m2.
Εφόσον το παρόν σωματικό βάρος οδηγεί σε δείκτη μάζας σώματος που υπερβαίνει τα όρια αυτά, τότε η υποψήφια μητέρα θα πρέπει να ακολουθήσει μια υποθερμιδική δίαιτα που θα συνδράμει στην απώλεια βάρους. Αυτή η απώλεια θα είναι πιο άμεση εάν συνοδευτεί από τακτική αερόβια και αναερόβια άσκηση. Επίσης, η άσκηση θα βοηθήσει στην βελτίωση της σύστασης του σώματος με σημαντικά οφέλη κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Για παράδειγμα η διατήρηση ή αύξηση της μυϊκής μάζας θα βοηθήσει στην πρόληψη του Σακχαρώδους Διαβήτη Κύησης λόγω βελτίωσης της ανοχής στην ινσουλίνη.
Αντίθετα, μια ελλιποβαρής γυναίκα με δείκτη μάζας σώματος (BMI) χαμηλότερο του 18,5 θα πρέπει να φροντίσει να αυξήσει το βάρος της σε φυσιολογικά επίπεδα πριν την έναρξη της εγκυμοσύνης. Για το σκοπό αυτό μπορεί να αυξήσει τις προσλαμβανόμενες θερμίδες είτε αυξάνοντας την συχνότητα των γευμάτων, είτε τον όγκο τους. Επίσης, μια χρήσιμη πρακτική σε αυτήν την περίπτωση είναι ο εμπλουτισμός στον οποίο έχω αναφερθεί σε παλαιότερο άρθρο.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη αύξηση του βάρους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης
Η αύξηση του βάρους της μητέρας στην διάρκεια της κυοφορίας είναι ανάλογη του βάρους και κατ’ επέκταση του δείκτη μάζας σώματος που είχε πριν την έναρξή της. Συγκεκριμένα, η συνιστώμενη πρόσληψη βάρους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
| Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) πριν την εγκυμοσύνη (kg/m2) | Συνιστώμενη αύξηση βάρους στην εγκυμοσύνη (μονόδυμη κύηση) (kg) | Συνιστώμενη αύξηση βάρους στην εγκυμοσύνη (δίδυμη κύηση) |
| <18,5 | 13-18 | – |
| 18,5-24,9 | 11-16 | 16,8-24,5 |
| 25-29,9 | 7-11 | 14,1-22,7 |
| >30 | 5-10 | 11,3-19,1 |
Συνοπτικές συμβουλές
Σε γενικές γραμμές, η υποψήφια μητέρα θα πρέπει να ξεκινά την εγκυμοσύνη με ένα υγιές βάρος. Σε αυτό το σημείο η συμβολή ενός επαγγελματία Διαιτολόγου-Διατροφολόγου είναι σημαντική προκειμένου αυτό να επιτευχθεί έγκαιρα και με τρόπο ισορροπημένο. Ακραία στερητικές δίαιτες δεν προσφέρουν οφέλη. Αντίθετα, εγκυμονούν τον κίνδυνο εμφάνισης διατροφικών ανεπαρκειών που μπορούν να επηρεάσουν την γονιμότητα αλλά και την εξέλιξη της κύησης.
Στην διάρκεια της εγκυμοσύνης η αύξηση του βάρους θα πρέπει να είναι ελεγχόμενη βάσει των διεθνών συστάσεων για κάθε τρίμηνο της κυοφορίας. Η διατροφή της θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ποικιλία και μέτρο . Επίσης, η μητέρα θα πρέπει να παραμένει δραστήρια και να ασκείται τακτικά εκτελώντας ασκήσεις ήπιας ή μέτριας έντασης με την σύμφωνη γνώμη του γυναικολόγου που την παρακολουθεί.
Απώλεια βάρους στην διάρκεια της εγκυμοσύνης γενικά θα πρέπει να αποφεύγεται. Παρόλα αυτά, και φυσικά υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν οι κατάλληλες ιατρικές ενδείξεις, μπορεί να είναι επιθυμητή η μη αύξηση και η διατήρηση σταθερού βάρους.
