Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI), υγεία και ιδανικό βάρος

Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI), υγεία και ιδανικό βάρος είναι όροι αλληλένδετοι. Ο BMI είναι ένας δείκτης που χρησιμοποιούμε ευρύτατα στις δομές υγείας για την αξιολόγηση του βάρους.

Όμως, ενώ η χρήση του για την πρόγνωση της έκβασης της υγείας είναι συχνή, τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονη κριτική αναφορικά με την αξιοπιστία του ως προς αυτό το σκοπό. Η κριτική αυτή υποστηρίζει πως είναι ένας δείκτης που υπερ-απλουστεύει την σημασία που διαδραματίζει το σωματικό βάρος και γενικά το μέγεθος του σώματος στην υγεία.

Επίσης, πολλοί επικριτές του, υποστηρίζουν πως είναι ανακριβής και δεν θα πρέπει πλέον οι επαγγελματίες υγείας να τον χρησιμοποιούν ως δείκτη υγείας.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Τι είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI)

Πρώτος εισήγαγε τον όρο ο Lambert Adolphe Jacques Quetelet, ένα Βέλγος μαθηματικός, το 1932.

Η εισαγωγή του BMI στις επιστήμες υγείας έγινε με σκοπό την γρήγορη και ανέξοδη εκτίμηση του βαθμού της υπερβαρίας και της παχυσαρκίας.

Παρόλα αυτά, ο ίδιος ο Quetelet διατύπωσε την πεποίθηση πως ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ένα μέτρο που εξυπηρετεί την διευρεύνηση πληθυσμών ή ομάδων ατόμων. Αντίθετα, δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο και κατάλληλο μέτρο για την εξατομικευμένη αξιολόγηση. Δυστυχώς όμως, η χρήση του πλέον (πολλές φορές λόγω έλλειψης κατάλληλου εξοπλισμού) εφαρμόζει και σε ατομικό επίπεδο.

Για να υπολογίσουμε τον Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) διαιρούμε το βάρος με το τετράγωνο του ύψους.

Συγκεκριμένα:

BMI= Βάρος Σώματος(kg)/Ύψος(m2)

Με βάση το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη διαίρεση αυτή, ταξινομούμε λοιπόν τα άτομα ως εξής:

Με βάση τον Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI), συστήνουμε στο άτομο την κατάλληλη υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση. Συγκεκριμένα, τον καθοδηγούμε αναφορικά με τις αλλαγές που πρέπει να ενσωματώσει στον τρόπο ζωής του (lifestyle), προκειμένου να βελτιώσει την πρόγνωση της υγείας του.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να τονίσω πως οι ανωτέρω τιμές αφορούν του Ευρωπαίους και γενικά την  Καυκάσια φυλή. Αντίθετα, διαφέρουν σημαντικά για τους Ασιάτες που κατά κανόνα έχουν χαμηλότερο ανάστημα.

Τις αδυναμίες και τα μειονεκτήματα του Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) τα εντοπίζουμε στην ανικανότητά του να εκτιμήσει σωστά την σύσταση του σώματος. Επίσης, είναι ένας δείκτης που δεν λαμβάνει υπόψη του την ηλικία, το φύλο και  τη φυλή, παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά την έκβαση της υγείας.

Είναι Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) ένα καλό μέτρο για την υγεία και το ιδανικό βάρος του ατόμου;

Παρά τα μειονεκτήματα του ΔΜΣ, πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες δείχνουν πως υπάρχει κίνδυνος για την υγεία του ατόμου όσο οι τιμές του BMI πλησιάζουν στις ακραίες τιμές. Μάλιστα, αυτές οι ακραίες τιμές σχετίζονται με αύξηση της πιθανότητας εκδήλωσης ενός χρόνιου νοσήματος που πιθανόν να οδηγήσει σε πρόωρο θάνατο.

Τα χρόνια νοσήματα που συνδέονται στενά με ακραίες τιμές του Δείκτης Μάζας Σώματος είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η νεφρική νόσος, η μη αλκοολική διήθηση του ήπατος καθώς επίσης και ορισμένα νοσήματα των πνευμόνων.

Τα μειονεκτήματα του BMI

Αρχικά, δεν λαμβάνει υπόψη του άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία. Τους αναφέραμε και πριν και είναι το φύλο, η ηλικία, ο τρόπος ζωής, το οικογενειακό ιστορικό και η κληρονομικότητα κά.

Επίσης, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων για να εκτιμήσουμε τη υγεία του ατόμου. Για παράδειγμα, μπορεί ένας άνθρωπος κανονικού βάρους να έχει υψηλά επίπεδα χοληστερόλης ή LDL-χοληστερόλης, γεγονός που αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Ακόμη, ο ΔΜΣ δεν είναι αρκετά ευαίσθητο μέτρο, ικανό να εκτιμήσει τη σύσταση του σώματος. Έτσι λοιπόν εάν χρησιμοποιήσουμε τον δείκτη αυτόν σε έναν αθλητή της άρσης βαρών που διαθέτει χαμηλό ανάστημα αλλά μεγάλο βάρος λόγω της ανεπτυγμένης μυϊκής μάζας, θα τον κατατάξουμε λανθασμένα στην κατηγορία του υπέρβαρου ή του παχύσαρκου.

Τέλος, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αμελούμε ότι βασικός παράγοντας της υγείας είναι και η πνευματική υγεία και ειδικότερα το πώς νιώθει το άτομο με το σώμα του ή πόσο εύκολο διατηρεί ένα δεδομένο σωματικό βάρος.

Εναλλακτικές λύσεις αντί του Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) για την υγεία

Αρχικά, μία από τις εναλλακτικές που πιθανότατα θα αντικαταστήσει τη χρήση του ΔΜΣ τα επόμενα χρόνια είναι η περίμετρος μέσης. Είναι ένα μέτρο που θεωρούμε πιο αντιπροσωπευτικό από τον BMI στην εκτίμηση του σπλαχνικού λίπους. Το σπλαχνικό λίπος είναι ο κυριότερος κίνδυνος για την υγεία αναφορικά με το πλεονάζον βάρος σώματος. Συγκεκριμένα, περίμετρος μέσης μεγαλύτερη των 85 εκ. για τις γυναίκες και 98 εκ. για τους άνδρες υποδεικνύουν αυξημένο σπλαχνικό λίπος. Αυτό σημαίνει και μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία.

Ο λόγος (πηλίκο) περιφέρειας μέσης/περίμετρο ισχίων είναι ένα ακόμη μέτρο που αναμένουμε να αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στην καθημερινή κλινική πράξη. Όταν οι τιμές του είναι μεγαλύτερες από 0,8 για τις γυναίκες και 0,95 για τους άνδρες, τότε θεωρούμε πως υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την υγεία.

Ανάλυση σύστασης σώματος (λιπομέτρηση)

Είναι μία από  τις πιο αξιόπιστες μεθόδους που μας δίνουν μια αντιπροσωπευτική εικόνα του σώματος. Ιδανικά, κάθε διατροφική παρέμβαση πρέπει να ξεκινάει με μια τέτοια μέτρηση και κάθε αναπροσαρμογή να στηρίζεται στις μεταβολές της. Είναι σύντομη σε χρόνο και μη επεμβατική, πράγμα που σημαίνει ότι το άτομο δεν ταλαιπωρείται. Για ακριβέστερα αποτελέσματα, επιλέγουμε αναλυτές πολλαπλών συχνοτήτων και τηρούμε ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο κάθε φορά που πρόκειται να γίνει η μέτρηση αυτή. Περισσότερα μπορείς να διαβάσεις εδώ.