Η διατροφή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, είναι μία από τις σημαντικότερες πτυχές της αποκατάστασης. Επηρεάζει σημαντικά την πρόγνωση και την έκβαση της υγείας του ασθενούς.
Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι αγγειακής αιτιολογίας και συγκεκριμένα μπορεί να εμφανιστεί λόγω εγκεφαλικής ισχαιμίας (μειωμένη αιμάτωση), έμφρακτου ή αιμορραγίας. Τα συμπτώματα συνήθως έχουν οξύ χαρακτήρα και εμφανίζονται άμεσα. Επίσης, συνήθως είναι εστιακά και μπορούν για παράδειγμα να αφορούν απώλεια όρασης τμήματος του οπτικού πεδίου ή απώλεια όρασης που αφορά τον έναν μόνο οφθαλμό. Άλλα συμπτώματα που συνοδεύουν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η διαταραχή της ομιλίας, η αδυναμία, η παράλυση και η διαταραχή του επιπέδου συνείδησης με εμφάνιση απάθειας.
Μια ειδική κατηγορία εγκεφαλικού επεισοδίου
Μια ειδική κατηγορία εγκεφαλικού επεισοδίου είναι το παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτό, ουσιαστικά αφορά την παροδική μείωση παροχής αίματος σε ένα σημείο του εγκεφάλου. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ εγκεφαλικού επεισοδίου και παροδικού ισχαιμικού εγκεφαλικού, είναι η διάρκεια των συμπτωμάτων. Αντίθετα με το εγκεφαλικό επεισόδιο, στο παροδικό ισχαιμικό τα συμπτώματα αποδράμουν εντός 24 ωρών και συνήθως εντός λεπτών.
Κατηγορίες εγκεφαλικού επεισοδίου
Ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο
Είναι αποτέλεσμα έμφραξης αγγείων του εγκεφάλου. Κατά συνέπεια, τα κύτταρα της περιοχής που αρδεύει το αγγείο αυτό θνήσκουν λόγω ανεπαρκούς παροχής οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών. Το έμφρακτο μπορεί να είναι κάποιος θρόμβος που ταξιδεύει μέσω του κυκλοφορικού συστήματος στον εγκέφαλο, ή ένα έμβολο όπως τμήματα αθηρωματικών πλακών ή φυσαλίδες αέρα ή σηπτικά έμβολα.
Αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο
Αιμορραγία μπορεί να εμφανιστεί είτε ενδο-εγκεφαλικά (εντός του εγκεφάλου) είτε στον υπαραχνοειδή χώρο (μεταξύ της επιφάνειας του εγκεφάλου και της αραχνοειδούς μήνιγγας που τον περικλείει).
Διάγνωση εγκεφαλικού επεισοδίου
Υποψία εγκεφαλικού επεισοδίου τίθεται έπειτα από κλινική εξέταση, συνεκτιμώντας παράλληλα την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου που προδιαθέτουν σε αυτό. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης είναι απαραίτητες οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως η μαγνητική τομογραφία κτλ. Επιπλέον, με αυτόν τον τρόπο ο θεράπων ιατρός είναι σε θέση να διακρίνει το αιμορραγικό από το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και να αποφασίσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την διατροφή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο
Το κυριότερο διατροφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς που υπέστησαν εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η δυσφαγία. Η δυσχέρεια δηλαδή να προσλάβουν, να μασήσουν επαρκώς και να καταπιούν με ασφάλεια την τροφή τους. Μάλιστα, το πρόβλημα αυτό το αντιμετωπίζουν περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς.
Η μη ορθή διαιτολογική διαχείριση της δυσφαγίας, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή, όπως είναι η εισρόφηση. Δηλαδή, η διέλευση της τροφής διαμέσου του λάρυγγα και της τραχείας στους πνεύμονες. Έπειτα, η εισρόφηση τροφής με την σειρά της, προδιαθέτει σε βακτηριακές λοιμώξεις και πνευμονία.
Ένα ακόμη σημαντικό διατροφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι ασθενείς είναι η δυσθρεψία. Η δυσθρεψία μπορεί να είναι αποτέλεσμα της δυσφαγίας και να συνυπάρχει με αφυδάτωση. Επίσης μπορεί να είναι απόρροια επανειλημμένης νηστείας προκειμένου ο ασθενής να υποβληθεί σε διαγνωστικές εξετάσεις. Η δυσθρεψία επηρεάζει δυσμενώς την μυϊκή μάζα του ασθενούς και κατά συνέπεια μπορεί να επιβραδύνει ή ακόμη και να αναστείλει την πλήρη αποκατάσταση.
Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την διατροφή του ασθενούς μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο
Νευρολογικά ελλείμματα (διαταραχές κίνησης, αισθητικότητας, ισορροπίας κτλ): Επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να σιτιστεί. Συνήθως, είναι απαραίτητη η εκπαίδευση όπως επίσης και βοήθεια του ασθενούς στη διάρκεια του γεύματος. Επίσης, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η χρήση ειδικά σχεδιασμένων σκευών σίτισης (ποτήρια, κουτάλια, πιρούνια κτλ).
Πόνος: Μειώνει την όρεξη και περιορίζει τις κινήσεις. Η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μετριάσει τον πόνο.
Διαταραχές διάθεσης (κατάθλιψη, άγχος, επιθετικότητα κτλ): Μειώνουν την όρεξη και δυσχεραίνουν την συμμετοχή του ασθενούς σε δραστηριότητες όπως πχ τα ημερήσια γεύματα.
Γνωστικές διαταραχές (διαταραχή προσοχής και μνήμης, οπτική αγνωσία, απραξία, κά): Συχνά, απολήγουν σε διάσπαση της προσοχής του ασθενούς κατά την διάρκεια του γεύματος. Επίσης, ο ασθενής ξεχνά να λάβει το γεύμα του ή αντίθετα το έχει ήδη λάβει γεύμα. Ακόμη, δεν μπορεί να αναγνωρίσει ότι στο πιάτο υπάρχει φαγητό ή δεν μπορεί να ανακαλέσει από την μνήμη του την χρήση που έχουν τα μαχαιροπίρουνα. Η χρήση ειδικά διαμορφωμένων σκευών, η μείωση των ερεθισμάτων που αποσπούν την προσοχή του ασθενούς και η παροχή βοήθειας στη διάρκεια των γευμάτων είναι πολύτιμες.
Διαταραχή διαλεκτικών ικανοτήτων (αφασία, δυσαρθρία, δυσλεξία κά): Ο ασθενής δεν είναι ικανός να εκφράσει την πείνα ή την δίψα του ή τις διατροφικές του προτιμήσεις. Στην περίπτωση αυτή, η χρήση εικόνων και άλλων τρόπων επικοινωνίας, όπως επίσης και η συνέντευξη των οικείων προσώπων του ασθενούς αναφορικά με τις διατροφικές του προτιμήσεις είναι πολύ χρήσιμες.
Διαταραχή της αίσθησης της όρασης: Στην περίπτωση αυτή, ο ασθενής δεν βλέπει καθόλου το πιάτο ή τμήμα του πιάτου. Έτσι λοιπόν δεν καταναλώνει ολόκληρο το γεύμα. Για το λόγο αυτό, ο φροντιστής θα πρέπει να τοποθετεί το πιάτο εντός του οπτικού πεδίου του ασθενούς. Επίσης, ο ασθενής θα πρέπει να εκπαιδευθεί να «σκανάρει» όλο το οπτικό πεδίο πριν ξεκινήσει το γεύμα του.
Οργανικές διαταραχές
Προβλήματα κατάποσης και λειτουργίας ουροποιητικού και γαστρεντερικού συστήματος: Η διαταραχή της λειτουργίας του ουροποιητικού, μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή στην μείωση της καταναλισκόμενης ποσότητας υγρών. Επίσης, προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού μπορεί να απολήξουν στην μείωση της όρεξης. Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν, είναι απαραίτητη η καταγραφή της διατροφικής πρόσληψης και η παρέμβαση με τεχνικές όπως ο εμπλουτισμός και η αλλαγή της υφής της δίαιτας.
Διατροφή πριν το εγκεφαλικό επεισόδιο με σκοπό την πρόληψή του
Η διατροφή που στοχεύει στην πρόληψη ενός εγκεφαλικού επεισοδίου, ουσιαστικά στοχεύει στην τροποποίηση και την εξάλειψη των παραγόντων κινδύνου. Στοχεύει λοιπόν στην ομαλοποίηση των επιπέδων λιπιδίων του αίματος, στην επίτευξη υγιούς σωματικού βάρους και στην μείωση της αρτηριακής πίεσης. Επίσης, στοχεύει στον μετριασμό της καταναλισκόμενης ποσότητας αλκοόλ και καφεΐνης.
Βασικές συνιστώσες της διατροφικής πρόληψης λοιπόν είναι:
-Ο περιορισμός της πρόσληψης κορεσμένων και trans λιπαρών
-Η αύξηση της κατανάλωσης ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων μέσω κατανάλωσης ψαριών
-Η πρόσληψη άλατος σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (<5g/ημέρα)
-Η μείωση των ολικών ημερήσια προσλαμβανόμενων θερμίδων
-Ο περιορισμός της καφεΐνης και της αιθανόλης
-Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας
-Η κατανάλωση ποικιλίας τροφών όλων των ομάδων τροφίμων
