Η διατροφή πριν και μετά το χειρουργείο στο έντερο και συγκεκριμένα στο ορθό και το κόλον, μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά την τελική έκβαση. Συγκεκριμένα, επηρεάζει τον χρόνο επούλωσης του χειρουργικού τραύματος, την εμφάνιση τυχόν λοιμωδών επιπλοκών (λοιμώξεις) και γενικά τη διάρκεια νοσηλείας.
Οι οδηγίες που ακολουθούν αφορούν τις νέες κατευθυντήριες γραμμές που σκοπό έχουν την ταχεία ανάρρωση και αποκατάσταση μετά από μια χειρουργική πράξη που αφορά το παχύ έντερο (ορθό και κόλον). Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο ονομάζεται ERAS (Enhanced Recovery After Surgery).
Διατροφή πριν το χειρουργείο στο παχύ έντερο
Κάπνισμα
Αρχικά, ο ασθενής που καπνίζει καλείται να διακόψει το κάπνισμα, τουλάχιστον για ένα εύλογο χρονικό διάστημα πριν το χειρουργείο. Συγκεκριμένα, η διακοπή του καπνίσματος για διάστημα 4-8 εβδομάδων πριν το χειρουργείο φαίνεται πως συμβάλλει στην καλύτερη και ταχύτερη επούλωση του τραύματος. Επίσης, με την πρακτική αυτή, μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών από το αναπνευστικό σύστημα κατά την διάρκεια της αναισθησίας και του χειρουργείου. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να γίνει είτε με την χρήση φαρμακευτικών υποκατάστατων είτε με την βοήθεια της συμπεριφορικής θεραπείας (CBT).
Αλκοόλ στην διατροφή προεγχειρητικά
Παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση αλκοόλ κατά το προ-εγχειρητικό διάστημα σπάνια προκαλεί σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να επηρεάσουν την θνησιμότητα, είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει σημαντικά την εμφάνιση και την έκβαση μετεγχειρητικά. Ειδικότερα, επηρεάζει την εμφάνιση και την διάρκεια των λοιμώξεων που μπορεί να εμφανιστούν μετά το χειρουργείο. Για τον λόγο αυτό, ο ασθενής θα πρέπει να αποφύγει το αλκοόλ στην διατροφή του, τουλάχιστον για 4 εβδομάδες πριν το χειρουργείο.
Εκτίμηση διατροφικού κινδύνου πριν το χειρουργείο στο ορθό και το κόλον
Σκοπός αυτής της πράξης είναι να εκτιμήσουμε την διατροφική κατάσταση του ασθενούς. Έτσι λοιπόν κρίνουμε εάν είναι απαραίτητη η διατροφική υποστήριξη του και ποια θα πρέπει να είναι αυτή. Επίσης, με την χρήση αυτών των εργαλείων μπορούμε να προβλέψουμε κινδύνους που υπάρχουν και μπορούν να επηρεάσουν την θρέψη του μετεγχειρητικά.
Τα κυριότερα από τα εργαλεία εκτίμησης του διατροφικού κινδύνου που χρησιμοποιούμε στην κλινική πράξη είναι τα εξής:
- SGA: Subjective Global Assessment
- PG-SGA: Patient Generated- Subjective Global Assessment
- MUST: Malnutrition Screening Tool
Γενικά, η ακούσια απώλεια βάρους που ξεπερνά το 5-10% του συνήθους βάρους, είναι κάτι που θα πρέπει να μας υποψιάζει ότι πιθανόν ο ασθενής να αντιμετωπίζει κάποια μορφή δυσθεψίας που μπορεί ή μπορεί και όχι να σχετίζεται με τη νόσο. Εφόσον λοιπόν τα σκορ των ερωτηματολογίων και/ή η ακούσια απώλεια βάρους υποδεικνύουν την ύπαρξη διατροφικού κινδύνου τότε ο διαιτολόγος-διατροφολόγος αξιολογεί την θρεπτική κατάσταση με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και υποστηρίζει διατροφικά τον ασθενή εντατικά. Στους περισσότερους ασθενείς με δυσθρεψία, η θρεπτική υποστήριξη θα πρέπει να ξεκινά τουλάχιστον 7-10 ημέρες πριν το χειρουργείο.
Νηστεία πριν το χειρουργείο: τροφές και υγρά
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διαχωρίσουμε τους ασθενείς σε δύο κατηγορίες.
Ασθενείς που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα με την μάσηση, την κατάποση και την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα, μπορούν να λάβουν το τελευταίο γεύμα τους 6 ώρες πριν το χειρουργείο. Το γεύμα αυτό συνήθως είναι ελαφρύ και περιλαμβάνει υδατάνθρακες, λίγες πρωτεΐνες και ακόμη λιγότερα λιπαρά.
Επίσης, η ίδια ομάδα ασθενών, θα πρέπει να λάβει από το στόμα υγρά που περιέχουν υδατάνθρακες το απόγευμα πριν το χειρουργείο και μια μικρότερη ποσότητα 2-3 ώρες πριν από αυτό. Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να είναι σύνθετοι (μαλτοδεξτρίνη 12,5%) και να έχουν την ανάλογη ωσμωτικότητα (285mOsm/kg). Η ποσότητα που συστήνεται να λαμβάνει ο ασθενής το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας ανέρχεται στα 800mL και η τελευταία ποσότητα πριν το χειρουργείο 800mL. Η πρακτική αυτή, αναχαιτίζει τις καταβολικές διεργασίες του οργανισμού που προκαλούνται λόγω της ολονύκτιας νηστείας και του χειρουργικού stress. Επίσης, προλαμβάνουν την μετερχειρητική αντίσταση στην ινσουλίνη που προκαλεί υπεργλυκαιμία (αύξηση του σακχάρου του αίματος). Τέλος, αναχαιτίζει την διάσπαση των μυϊκών πρωτεϊνών και με τον τρόπο αυτό, διατηρεί την μυϊκή μάζα και την μυϊκή δύναμη.
Η δεύτερη κατηγορία ασθενών είναι όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα με την μάσηση, την κατάποση και την κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα, οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Οι ασθενείς αυτοί, εξαιρούνται από την παραπάνω πρακτική και θα πρέπει να τηρήσουν νηστεία από στερεές και υγρές τροφές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Το διάστημα αυτό καθορίζεται σε εξατομικευμένο επίπεδο.
Διατροφή μετά το χειρουργείο στο παχύ έντερο
ΟΙ ασθενείς μπορούν να καταναλώσουν υγρά μόλις αποκτήσουν το επίπεδο συνείδησης που είχαν πριν την έναρξη και την εγκατάσταση της αναισθησίας (είτε γενική είτε περιοχική) και παράλληλα δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ναυτίας και εμέτου. Η έναρξη της σίτισης συνήθως μπορεί να ξεκινήσει μετά από 4 ώρες. Η διατροφή τους ξεκινά συντηρητικά με υδρική δίαιτα (είτε διαυγή είτε μη διαυγή) και σταδιακά εισάγουμε τα στερεά τρόφιμα.
Αναφορικά με την υφή της διατροφής, υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν ότι οι δίαιτες χαμηλού υπολείμματος σχετίζονται με μικρότερη συχνότητα εμφάνισης ναυτίας και γρηγορότερη επάνοδο της εντερικής λειτουργίας στα κανονικά επίπεδα. Παρόλα αυτά η έναρξη με υδρική δίαιτα είναι πιο συντηρητική προσέγγιση. Σε κάθε περίπτωση ο κλινικός διαιτολόγος θα πρέπει να κρίνει εξατομικευμένα την μέθοδο διατροφικής υποστήριξης που θα ακολουθήσει σε κάθε ασθενή.
Ιδιαίτερες περιπτώσεις διατροφής μετά το χειρουργείο στο ορθό και το κόλον
Μετά το χειρουργείο, κατά την επανέναρξη της διατροφής από το στόμα, η χρήση υδρικής δίαιτας και δίαιτας χαμηλού υπολείμματος δύσκολα υπερβαίνει τις 1500 θερμίδες ημερησίως. Είναι λοιπόν πιθανή η αναγκαιότητα χρήσης τεχνικών όπως ο εμπλουτισμός των γευμάτων και σε περίπτωση που αυτός αποτύχει η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής.
Τέλος, σε μεγάλα χειρουργεία του γαστρεντερικού συστήματος και σε ασθενείς που πάσχουν από δυσθρεψία, θα πρέπει να εξετάζουμε το ενδεχόμενο χορήγησης σκευασμάτων ανασοδιατροφής. Αυτά περιέχουν αργινίνη, γλουταμίνη, ω-3 λιπαρά οξέα και νουκλεοτίδια.
