Η διατροφή σε ασθενή με κίρρωση ήπατος είναι απαραίτητη για την διατήρηση της θρέψης αλλά και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της πάθησης για τον ασθενή. Ο διαιτολόγος θα πρέπει να λάβει υπόψη του την πρωτογενή αιτία της κίρρωσης και να συντάξει ένα διαιτολόγιο που θα καλύπτει τις ανάγκες του ασθενούς. Ο ασθενής από την πλευρά του θα πρέπει να συμμορφωθεί με τις διαιτητικές οδηγίες παρότι πολλές φορές αυτές είναι απαιτητικές.
Τι είναι η κίρρωση του ήπατος
Κίρρωση ονομάζουμε την κατάσταση στην οποία η δημιουργία ινώδους ιστού (ίνωση) συνοδεύει την βλάβη στα κύτταρα του ήπατος. Επίσης, θα πρέπει να τονίσω πως διακρίνουμε δύο είδη κίρρωσης. Την αντιρροπούμενη και την μη αντιρροπούμενη.
Στην πρώτη, παρά την καταστροφή των ηπατοκυττάρων και τη δημιουργία ουλώδους-ινώδους ιστού, δεν είναι εμφανή τα συμπτώματα της βλάβης. Αντίθετα, στην δεύτερη, τα συμπτώματα είναι εμφανή. Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα αφορούν τον ίκτερο, τον ασκίτη, την ηπατική εγκεφαλοπάθεια κά.
Ουσιαστικά και συνοπτικά, η κίρρωση είναι το αποτέλεσμα της φλεγμονής και τελικά της καταστροφής των ηπαττοκυττάρων. Το πρωταρχικό αίτιο μπορεί να ποικίλει από μια ιογενή λοίμωξη και την υπερκατανάλωση αλκοόλ μέχρι την λιπώδη διήθηση που συνοδεύει την παχυσαρκία.
Η διατροφή σε ασθενή με κίρρωση του ήπατος εξαρτάται από τις αλλαγές που συμβαίνουν στον μεταβολισμό του
Το ήπαρ είναι ένα από τα μεγαλύτερα συμπαγή όργανα του ανθρώπινου σώματος. Αρχικά είναι υπεύθυνο για την αδρανοποίηση και αποβολή τοξικών προϊόντων του μεταβολισμού. Επίσης, είναι η μεγαλύτερη αποθήκη γλυκογόνου του σώματος. Το γλυκογόνο με απλά λόγια είναι η σύνθετη μορφή αποθήκευσης υδατανθράκων στο σώμα.
Όταν λοιπόν το ήπαρ δυσλειτουργεί ή υπολειτουργεί, λαμβάνουν χώρα μεταβολικές διαταραχές. Ο οργανισμός πλέον δεν είναι ικανός να απεκκρίνει αποτελεσματικά τις τοξικές ουσίες, όπως επίσης χάνει σημαντικό κομμάτι της ενεργειακής του εφεδρείας.
Πρακτικά, μετά από ολονύκτια νηστεία, το μεταβολικό status του οργανισμού ομοιάζει με αυτό μιας τριήμερης πλήρους νηστείας. Έτσι, ο οργανισμός χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο λίπος και τις πρωτεΐνες για παράγει ενέργεια.
Με τον τρόπο αυτό, διασπά γρήγορα τις πρωτεΐνες των μυών με αποτέλεσμα την μείωση της μυϊκής μάζας. Επίσης, ο αυξημένος ρυθμός οξείδωσης των λιπαρών οξέων, οδηγεί στην γρήγορη εμφάνιση κέτωσης.
Παράλληλα όμως, το ήπαρ είναι και το όργανο που είναι υπεύθυνο για την αποδόμηση της ινσουλίνης. Έτσι λοιπόν, όταν η ινσουλίνη δεν αποδομείται με τον απαραίτητο ρυθμό, κυκλοφορεί σε αυξημένες συγκεντρώσεις στο αίμα. Σταδιακά λοιπόν παρατηρούμε μια αντίσταση των ιστών στην δράση της ινσουλίνης.
Μεταβολισμός των πρωτεϊνών στην κίρρωση του ήπατος
Εκτός από τον πρωτεϊνικό καταβολισμό (αυξημένη διάσπαση πρωτεϊνών), στην κίρρωση παρατηρούμε μια ακόμη διαταραχή. Μια ιδιομορφία στον μεταβολισμό των πρωτεϊνών. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούμε μείωση της ποσότητας των κυκλοφορούντων αμινοξέων διακλαδισμένης αλύσου (BCAA) όπως είναι η βαλίνη, η λευκίνη και η ισολευκίνη. Αντίθετα, αυξάνει η ποσότητα των αρωματικών αμινοξέων που είναι η φαινυλαλανίνη, η τρυπτοφάνη και η τυροσίνη.
Διατροφή σε ασθενή με κίρρωση ήπατος
Αρχικά, θα πρέπει να μεριμνήσουμε ώστε ο ασθενής να μην μένει για ώρες χωρίς τροφή. Επίσης, κάθε γεύμα θα πρέπει να έχει υδατάνθρακες λόγω της προαναφερθείσας διαταραχής στην αποθήκευση του γλυκογόνου και της διεργασίας της νεογλυκογένεσης (σύνθεση γλυκόζης από πρωτεΐνες). Για το σκοπό αυτό πρέπει να χορηγούμε τουλάχιστον 4-6 γεύματα την ημέρα.
Επίσης, οφείλουμε να εξασφαλίσουμε στον ασθενή θετικό ισοζύγιο αζώτου. Δηλαδή, πρέπει να δομήσουμε το διαιτολόγιο με τέτοιο τρόπο ώστε ο οργανισμός να μην είναι υποχρεωμένος να διασπάσει πρωτεΐνες για να παράγει ενέργεια. Αυτό θα το πετύχουμε με ένα γεύμα αργά το βράδυ ή ακόμη και στην διάρκεια της νύχτας μετά από αφύπνιση του ασθενούς. Μάλιστα, το γεύμα αυτό θα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον 50 γραμμάρια υδαταθράκων.
Ακόμη, είναι πιθανόν να χρειαστεί να χορηγήσουμε κάποιο συμπλήρωμα αμινοξέων διακλαδισμένης αλύσου (BCAA). Αν και μέχρι την παρούσα χρονική στιγμή δεν υπάρχουν επίσημες συστάσεις που να υποδεικνύουν σαφώς τη χρήση τους, η κλινική εμπειρία δείχνει ότι υπάρχει πιθανό όφελος από την χορήγησή τους. Σε κάθε περίπτωση η κλινική κρίση του διαιτολόγου είναι απαραίτητη αναφορικά με την χορήγησή τους.
Επιπλοκές της νόσου
Η πληθώρα πιθανών επιπλοκών προστάζει ακόμη μεγαλύτερη εξατομίκευση της διατροφικής φροντίδας σε αυτή την ομάδα ασθενών. Η κλινική πορεία μάλιστα είναι τόσο ευμετάβλητη και ρευστή που αρκετά συχνά είναι αναγκαίο να αξιολογούμε την κατάσταση θρέψης του ασθενούς καθημερινά.
Οι συχνότερες πιθανές επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν και να έχουν επίπτωση στην θρέψη του ασθενούς είναι:
Α) ο ασκίτης: σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να τροποποιήσουμε την πρόσληψη νατρίου υγρών και πρωτεϊνών.
Β) η ανορεξία: όπου θα πρέπει να λάβουμε μέτρα και να αυξήσουμε την ενεργειακή πυκνότητα των τροφών που χορηγούμε στον ασθενή
Γ) νευρολογικά ελλείμματα: όπου θα πρέπει να επανεξετάσουμε την μορφή-υφή της χορηγούμενης δίαιτας. Για παράδειγμα από την στερεή να μεταβούμε στην πολτοποιημένη.
