Δυσανεξία στη λακτόζη και διατροφή, σχετίζονται; Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι μία πάθηση που απαιτεί τον περιορισμό ή και αποκλεισμό της λακτόζης από το διαιτολόγιο. Άλλοτε διαρκεί δια βίου και άλλοτε είναι παροδική.
Η λακτόζη είναι ένας δισακχαρίτης που υπάρχει στη διατροφή μας. Τη συναντούμε κυρίως στο γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η πέψη της (διάσπαση) γίνεται κυρίως στο λεπτό έντερο και επιτελείται από ένα ένζυμο που ονομάζεται λακτάση. Το ένζυμο αυτό διασπά τη λακτόζη στους μονοσακχαρίτες γλυκόζη και γαλακτόζη οι οποίοι έπειτα απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος.
Δυσανεξία στη λακτόζη και διατροφή χωρίς λακτόζη: Οι δύο εκδοχές της δυσανεξίας
Δυσανεξία στη λακτόζη-Η ισόβια εκδοχή
Η λακτάση είναι ένα ένζυμο ζωτικής σημασίας κατά την νεογνική και παιδική ηλικία, διότι συμβάλλει αποφασιστικά στη θρέψη του νεαρού οργανισμού. Αυτό συμβαίνει διότι το γάλα (μητρικό στην αρχή και ζωικό έπειτα) αποτελεί βασικό τρόφιμο του καθημερινού διαιτολογίου στις δύο αυτές ηλικίες.
Παρόλα αυτά, με την πάροδο της ηλικίας και την ενηλικίωση, η έκφραση του ενζύμου κατά κανόνα μειώνεται, σε διαφορετικό βέβαια βαθμό για κάθε άνθρωπο, μέχρι που μπορεί να παύσει τελείως. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται “πρωτοπαθής ανεπάρκεια λακτάσης“. Ανάλογη της μείωσης παραγωγής λακτάσης, είναι και μείωση στην «ανοχή» του οργανισμού στην κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων. Η πρωτοπαθής ανεπάρκεια λακτάσης παρατηρείται συχνότερα στους λαούς που κατοικούν στη Μεσόγειο και τις χώρες της Ασίας, σε σχέση με τους λαούς της Βόρειας Ευρώπης. Αυτό υποδηλώνει πως εκτός από το γονιδίωμα (DNA), πιθανώς στο μηχανισμό να εμπλέκονται και τα διατροφικά πρότυπα κάθε λαού στο διάβα του χρόνου.
Μία ιδιαίτερη περίπτωση είναι η παντελής έλλειψη λακτάσης και είναι γονιδιακής αιτιολογίας. Είναι γενετική πάθηση και ονομάζεται «συγγενής αλακτασία». Τα άτομα που εμφανίζουν τη νόσο (κληρονομική αυτοσωμικά υπολειπόμενη), αδυνατούν να πέψουν τη λακτόζη. Αυτό γίνεται ήδη εμφανές αμέσως μετά τον τοκετό, στον πρώτο θηλασμό.
Δυσανεξία στη λακτόζη-Η παροδική εκδοχή
Η λακτάση βρίσκεται στην παρυφή (υψηλότερα στρώματα) του εντερικού αυλού. Αυτό σημαίνει πως είναι από τα πρώτα ένζυμα που επηρεάζονται από κάποια πιθανή δυσλειτουργία. Ιδιαίτερα συχνά λοιπόν, παρατηρείται η απουσία της έπειτα από διάρροια είτε λοιμώδους (λοίμωξη από ιούς, βακτήρια, παράσιτα) είτε οργανικής αιτολογίας (π.χ. νόσος Crohn). Το ένζυμο «επιστρέφει» στην παρυφή του εντέρου μετά από κάποιες ημέρες-εβδομάδες, αφού παύσει να υφίσταται ο αιτιολογικός παράγοντας.
Τι συμπτώματα έχει η δυσανεξία στη λακτόζη;
Τα κλινικά συμπτώματα προκαλούνται από την ανεπαρκή πέψη της λακτόζης. Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί με διάρροια, φούσκωμα και αυξημένη παραγωγή αερίων. Συχνά συνυπάρχει κοιλιακός πόνος, και πιθανώς ναυτία και έμετος. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ζάλη και αρρυθμίες, λόγω της εκσεσημασμένης διάρροιας. Τα συμπτώματα αυτά είναι πιο έντονα όταν η λακτόζη καταναλώνεται μαζί με ουσίες όπως η καφεΐνη.
Πως γίνεται η διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη;
Η διάγνωση μπορεί να τεθεί από το γιατρό έπειτα από κλινική εξέταση και λήψη του ιστορικού, ή ακόμη και από τη δοκιμαστική εφαρμογή δίαιτας ελεύθερης λακτόζης για ένα χρονικό διάστημα. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται μετά από τεστ εκπνοής υδρογόνου. Είναι μία απλή εξέταση με την οποία ελέγχεται η ικανότητα πέψης και απορρόφησης της λακτόζης.
Δυσανεξία στη λακτόζη και διατροφή χωρίς λακτόζη-Πόση λακτόζη ανέχεται ο κάθε οργανισμός;
Όπως προανέφερα η ποσότητα λακτόζης που μπορεί να καταναλώσει κάθε άτομο διαφέρει ανάλογα με την υπολειπόμενη ποσότητα και την ενεργότητα του ενζύμου.
Συγγενής αλακτασία: η απόλυτη ένδειξη για διατροφή χωρίς λακτόζη
Ασθενείς με συγγενή αλακτασία, εμφανίζουν συμπτώματα ακόμη και μετά από κατανάλωση ελάχιστης ποσότητας λακτόζης. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αποφεύγουν πλήρως το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Στα τελευταία περιλαμβάνονται το γιαούρτι, το κεφίρ, το ξινόγαλο καθώς επίσης και τα σκληρά και τα μαλακά τυριά.
Υπολακτασία
Σε ασθενείς με πρωτοπαθή ανεπάρκεια λακτάσης, τα πράγματα εξατομικεύονται περισσότερο. Καλό θα ήταν ο ασθενείς να συμβουλευτεί έναν έμπειρο διαιτολόγο. Σε γενικές γραμμές η ποσότητα λακτόζης που μπορεί να ανεχθεί ο οργανισμός μπορεί να εντοπισθεί με τη μέθοδο της δοκιμής και του λάθους. Ο ασθενής μπορεί να ξεκινήσει με την κατανάλωση σκληρών τυριών για αρχή, με σταδιακή αύξηση των καταναλισκόμενων ποσοτήτων. Έπειτα μπορεί να περάσει στα μαλακά τυριά, τύπου κρέμας, και τέλος στο γιαούρτι. Πάντα όμως ξεκινώντας από μικρές ποσότητες, τις οποίες αυξάνει σταδιακά. Στο τέλος αυτής της προσπάθειας καταναλώνεται το γάλα, πάλι όμως με κλιμακωτή αύξηση του μεγέθους της μερίδας.
Παροδική υπολακτασία
Σε ασθενείς με δευτεροπαθή ανεπάρκεια λακτάσης, η αντιμετώπιση γίνεται με τον πρόσκαιρο περιορισμό της λακτόζης. Καθ’ όλη τη διάρκεια ύπαρξης του συμπτώματος της διάρροιας, ο ασθενής πρέπει να απέχει από την κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων. Αυτή είναι μία από τις συχνότερες παραλείψεις που κάνουν οι περισσότεροι. Από τη στιγμή που η διάρροια πάψει, για ένα χρονικό διάστημα 10-15 ημερών ο ασθενής πρέπει να συνεχίσει να αποφεύγει τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Μετά την πάροδο αυτού του διαστήματος, θα πρέπει να επανεντάξει τα γαλακτοκομικά τρόφιμα στη διατροφή του, σταδιακά. Μία καλή πρακτική θα ήταν να ξεκινήσει με μισό γιαούρτι για 2-4 ημέρες και αφού διαπιστώσει ότι δεν παρουσιάζονται συμπτώματα να αυξήσει την ποσότητα και να προχωρήσει στην κατανάλωση γάλακτος.
*Θα ακολουθήσει επόμενο άρθρο στο οποίο θα παρουσιαστεί η περιεκτικότητα συγκεκριμένων τροφίμων σε λακτόζη καθώς επίσης και ορισμένα τρικ που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ασθενείς με δυσανεξία στη λακτόζη
