Γυναικεία αθλητική τριάδα και αθλητική αμηνόρροια, είναι ο συνδυασμός της μειωμένης διαθεσιμότητας ενέργειας, της διαταραχής του εμμηνορυσιακού κύκλου και της μειωμένης οστικής πυκνότητας. Όπως φαίνεται και από το όνομά της, εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες αθλήτριες. Συνηθέστερα εμφανίζεται σε έφηβες αθλήτριες, αλλά αρκετές είναι και οι περιπτώσεις ενήλικων αθλητριών που εμφανίζουν την διαταραχή αυτή.
Συχνότερα απασχολεί αθλήτριες που ασχολούνται με αθλήματα όπου το σωματικό βάρος αποτελεί παράγοντα κατάταξης σε κατηγορίες βάρους ή αθλήματα στα οποία το βάρος επηρεάζει την απόδοση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ενόργανη γυμναστική, τα αθλήματα αντοχής το μπαλέτο και άλλα.
Παράγοντες κινδύνου για την γυναικεία αθλητική τριάδα και αθλητική αμηνόρροια
Ακόμη και στην περίπτωση αυτή, το γενετικό υπόβαθρο και η γενετική προδιάθεση φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής. Επίσης, προδιαθεσικό παράγοντα αποτελεί η έναρξη διατροφικών περιορισμών (δίαιτα) σε μικρή ηλικία με στόχο την επίτευξη ενός στόχου βάρους. Σημαντικό ρόλο επίσης παίζουν και οι πεποιθήσεις του ατόμου σχετικά με τη διατροφή και την εικόνα του σώματός του.
Το τελευταίο το συναντούμε και ως διαγνωστικό κριτήριο στις διατροφικές διαταραχές (νευρική ανορεξία, νευρογενής βουλιμία). Στην αθλητική τριάδα των γυναικών, η μειωμένη διαθεσιμότητα ενέργειας μπορεί να συνδυάζεται με κάποια διατροφική διαταραχή, χωρίς όμως αυτό να είναι απαιτούμενο κριτήριο για τη διάγνωση.
Πριν συνεχίσω, πρέπει να παραθέσω κάποιους ορισμούς…
Εμμηνόρροια είναι η εμφάνιση κύκλων έμμηνου ρύσεως με μεσοδιάστημα 28 (+/- 7) ημερών.
Αμηνόρροια είναι η απουσία εμφάνισης έμμηνου ρύσεως για περισσότερο από 3 μήνες. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή ανάλογα με την σχέση της με την εμμηναρχή (εμφάνιση πρώτου κύκλου).
Ολιγομηνόρροια είναι η εμφάνιση κύκλων με μεσοδιάστημα που ξεπερνάει τις 35 ημέρες.
Άλλοι τύποι διαταραχών του κύκλου της γυναίκας είναι η απουσία ωορρηξίας, η διαταραχή της ωχρινικής φάσης του κύκλου κτλ που δεν φαίνεται να σχετίζονται τόσο στενά με την αθλητική τριάδα.
Ένας ειδικός τύπος αμηνόρροιας
Ονομάζεται «Λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια» και εμφανίζεται συνήθως στις γυναίκες αθλήτριες. Φαίνεται ότι σχετίζεται κυρίως με την ενεργειακή δαπάνη που συντελείται μέσω της άσκησης και όχι τόσο με την ενεργειακή πρόσληψη. Ωστόσο, όταν η δεύτερη είναι χαμηλότερη των αναγκών, τα συμπτώματα και οι επιπλοκές επιτείνονται.
..Και να κάνω μία περίληψη για τον μηχανισμό της αθλητικής τριάδας-αθλητικής αμηνόρροιας
Στην αθλητική διατροφή, υπάρχει ένας όρος που ονομάζεται «Διαθέσιμη ενέργεια». Προσδιορίζεται αριθμητικά από την διαφορά μεταξύ προσλαμβανόμενης ενέργειας μέσω της τροφής και ενεργειακής δαπάνης μέσω της άσκησης. Το αποτέλεσμα της διαφοράς, πρέπει να προσαρμοστεί στο μέγεθος της άλιπης μάζας σώματος (Fat Free Mass, FFM).
Όπως προδίδει και το όνομά της, είναι η ενέργεια που μένει στον οργανισμό της αθλήτριας για να επιτελέσει τις βιοχημικές και μεταβολικές του λειτουργίες.
Η μείωση της διαθέσιμης ενέργειας κάτω από ένα κατώφλι, φαίνεται να διαταράσσει την έκκριση των ορμονών που επηρεάζουν τον κύκλο της γυναίκας.
Φαντάσου το σαν ένα ντόμινο: Μειωμένη ποσότητα διαθέσιμης ενέργειας, οδηγεί σε διαταραχή έκκρισης της εκλυτικής γοναδοτρόπου ορμόνης (GnRH). Αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε διαταραχή έκκρισης της ωχρινοποιητικής (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου (FSH). Η LH είναι αυτή που εκκρίνεται κατά ώσεις, και εμπλέκεται περισσότερο στον μηχανισμό της τριάδας.
Στον μηχανισμό αυτό όμως φαίνεται πως εμπλέκεται και η λεπτίνη. Η λεπτίνη είναι ορμόνη που εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό και επάγει την έκκρισης της GnRH. Άρα, λίγη διαθέσιμη ενέργεια, σημαίνει λίγο λίπος, σημαίνει λίγη λεπτίνη, σημαίνει διαταραχή του εμμηνορρυσιακού κύκλου.
Φυσικά, ο παθογενετικός μηχανισμός της τριάδας δεν είναι τόσο απλός όσο προσπάθησα να τον παρουσιάσω εδώ. Η ανάλυσή του όμως ξεπερνάει τα όρια του άρθρου. Εάν ενδιαφέρεσαι να εντρυφήσεις όμως, περισσότερες πληροφορίες μπορείς να βρεις στα link που παραθέτω εντός του κειμένου.
Επιπλοκές της αθλητικής τριάδας-αθλητικής αμηνόρροιας
Τι άλλο θα μπορούσε να έχει ως συνέπεια η διαταραχή του κύκλου της γυναίκας; Μα φυσικά την υπογονιμότητα.
Μειωμένη ποσότητα οιστρογονων-υποοιστρογονισμός. Επηρεάζεται σημαντικά η λειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων και έτσι αυξάνεται ο κινδυνος καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Αυξάνεται επίσης η «κακή» χοληστερόλη (χαμηλής πυκνότητας, LDL). Η διαταραχή της λειτουργίας του ενδοθηλίου όμως, μειώνει και την επάρκεια των αντιοξειδωτικών μηχανισμών που εδράζονται στους σκελετικού μυς.
Μειώνεται η ικανότητα ανοσοαπάντησης του οργανισμού. Να το πω απλοϊκά: το ανοσοποιητικό σύστημα για να λειτουργήσει πρέπει να παράγει νέα κύτταρα. Και τα κύτταρα αυτά για να «παραχθούν» χρειάζεται ενέργεια.
Δεν επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή οστική μάζα (Peak Bone Mass). Η ενέργεια της τροφής πάει χέρι χέρι με τα μίκρο- και μάκρο- θρεπτικά συστατικά. Στα πρώτα ανήκει και το ασβέστιο και η βιταμίνη D (τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D)
Διαταραχή της ψυχικής υγείας του αθλητή. Αρκετά συχνά, η τριάδα συνυπάρχει με κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση και άλλα σύνδρομα ψυχικής υγείας, για τα οποία αρμόδιος είναι ο ψυχίατρος και ο ψυχολόγος.
Βραδυκαρδία, ορθοστατική υπόταση και υποθερμία. Και τα τρία σχετίζονται αφενός με τη διαθέσιμη ενέργεια και αφετέρου με τη διαταραχή της αγγειακής και της θυρεοειδικής λειτουργίας (σε γενικές γραμμές και πάλι).
Κάπου εδώ κλείνω το 1ο μέρος για την αθλητική τριάδα των γυναικών. Αναμείνατε το επόμενο…
