Το πρωινό γεύμα έχει μεγάλη αξία για την υγεία του ανθρώπου.
Σου τίθεται η ερώτηση: ‘’ποιο θεωρείς πως είναι το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας?’’. Ποια είναι η απάντηση που σου έρχεται πρώτη στο μυαλό? Και ακόμα πιο ειδικά. Ποιο γεύμα, από όσα κάνεις σε μια ημέρα, είναι το σημαντικότερο με βάση τις διατροφικές σου συνήθειες? Και τελικά, γιατί τόση συζήτηση για την σημασία του πρωινού? Ποιος ο ρόλος του στην παχυσαρκία και τα χρόνια νοσήματα? Ερευνητικά δεδομένα στον Αμερικανικό πληθυσμό δείχνουν σημαντική μείωση του ποσοστού ανδρών και γυναικών που καταναλώνουν και τα 3 κύρια γεύματα της ημέρας την τελευταία τεσσαρακονταετία. Συμπεριλαμβανομένου και του πρωινού. Άρα θα έπρεπε να μας απασχολεί τόσο πολύ η παράκαμψη του πρωινού? Ναι!
Τι δείχνουν οι μελέτες έως τώρα
Παράλειψη πρωινού και παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους
Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της δημόσιας υγείας. Μάλιστα, το 2016 εμφάνιζε επιπολασμό 6.8% μεταξύ των ηλικιών 5 έως 19 και για τα δύο φύλα. Ενδεικτικά, ο επιπολασμός της ήταν στο 2.9% το 2000. Η παιδική παχυσαρκία έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων στην ενήλικο ζωή. Τα κυριότερα εξ’ αυτών είναι ο διαβήτης, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και η δυσλιπιδαιμία.
Ποια η σχέση της παχυσαρκίας όμως με το πρωινό γεύμα?
Έχει διατυπωθεί και στο παρελθόν η συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και παράλειψης του πρωινού. Συνδετικός του κρίκος είναι η κατανάλωση μεγαλύτερου όγκου γευμάτων και η αύξηση συχνότητας των σνακ στο υπόλοιπο της ημέρας. Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο το πρωινό ‘’ρυθμίζει’’ την συνολική ενεργειακή πρόσληψη δεν είναι ακόμα γνωστός.
Παράλληλα, παράγοντες που σχετίζονται με το πρωινό και πρέπει να ληφθούν υπόψη, φαίνεται να αποτελούν επιπλέον παράγοντες κινδύνου παχυσαρκίας. Οι παράγοντες αυτοί είναι η σύσταση του πρωινού γεύματος και η ώρα που λαμβάνεται. Επίσης, είναι το διαιτητικό πρότυπο που ακολουθείται αλλά και η παράλειψη (και) άλλων γευμάτων μέσα στην ημέρα. Μια ακόμα ερμηνεία στην σχέση μεταξύ πρωινού και ελέγχου του σωματικού βάρους πιθανόν να δώσει η περαιτέρω διερεύνηση των ενδεχόμενων μεταβολών σε ορμονικούς και συμπεριφορικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στον έλεγχο του βάρους.
Αντικρουόμενα αποτελέσματα
Τα έως τώρα αποτελέσματα ερευνών δείχνουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν θετική συσχέτιση μεταξύ παράλειψης πρωινού και παχυσαρκίας και άλλες βρίσκουν ασάφειες στην συσχέτιση αυτή. Σε μετα- ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2019 φάνηκε πως ο κίνδυνος παχυσαρκίας παιδιών και εφήβων ήταν κατά 43% μεγαλύτερος σε αυτά που παρέλειπαν το πρωινό τους γεύμα συγκριτικά με αυτά που το κατανάλωναν τακτικά. Επιπλέον, σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη, τα σνακ και τα ενδιάμεσα γεύματα των παιδιών που παρέλειπαν το πρωινό γεύμα ήταν ενεργειακά πυκνότερα. Παράλληλα, η διατροφή τους περιελάμβανε μεγαλύτερες μερίδες γαλακτοκομικών, υδατανθράκων, λίπους και πρωτεΐνης.
Άλλοι μηχανισμοί
Ορισμένοι μηχανισμοί με τους οποίους η τακτική κατανάλωση πρωινού επηρεάζει τον έλεγχο του σωματικού βάρους είναι η θερμογενετική του επίδραση και η επίδραση του στον έλεγχο της όρεξης. Η θερμογενετική επίδραση του πρωινού φάνηκε να ήταν μεγαλύτερη σε όσους έτρωγαν πρωινό συχνά συγκριτικά με αυτούς που το παρέλειπαν. Επίσης, η συχνότητα των γευμάτων φαίνεται να επιδρά στην επίτευξη ενεργειακού ισοζυγίου και η κατανάλωση πρωινού να έχει ρυθμιστικό ρόλο στην συνολική ενεργειακή πρόσληψη. Αυτό επιτυγχάνεται προλαμβάνοντας την υπερβολική κατανάλωση θερμίδων καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας.
Πρέπει να αναφερθεί πως και η σύσταση του πρωινού γεύματος μπορεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην σχέση μεταξύ πρωινού και σωματικού βάρους. Και αυτό διότι, ένα πρωινό γεύμα πλούσιο σε φυτικές ίνες πιθανόν να βελτιώσει την γλυκαιμική απόκριση, τον κορεσμό και την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Παράλειψη πρωινού και χρόνια νοσήματα
Η παράλειψη του πρωινού γεύματος έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2. Επίσης, ενοχοποιείται για την εμφάνιση παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως τα χαμηλά επίπεδα HDL, τα υψηλά επίπεδα LDL και η αυξημένη αρτηριακή πίεση.
Σύμφωνα με προοπτική μελέτη, άνδρες που παρέλειπαν το πρωινό τους γεύμα είχαν 27% μεγαλύτερο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου συγκριτικά με άνδρες που κατανάλωναν πρωινό τακτικά. Τα δεδομένα που παρέχουν επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ καρδιομεταβολικού κινδύνου και κατανάλωσης πρωινού.
Η παράλειψη του πρωινού γεύματος καθ’ εαυτή, σε παχύσαρκες γυναίκες που ακολούθησαν υποθερμιδική δίαιτα δεν φάνηκε να επηρεάζει την απώλεια βάρους. Συσχετίσθηκε όμως, με μικρότερη συνολική ημερήσια πρόσληψη λίπους και μειωμένη κατανάλωση σνακ. Επιπλέον, μελέτη σε παχύσαρκους ασθενείς και των δυο φύλλων έδειξε αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης του ορού και LDL χοληστερόλης σε όσους παρέλειπαν το πρωινό.
Αξιόλογα ήταν και τα ευρήματα από την παρατήρηση υπέρβαρων και παχύσαρκων γυναικών με μεταβολικό σύνδρομο. Οι γυναίκες αυτές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και ακολούθησαν διατροφή ίδιας συνολικής θερμιδικής πρόσληψης. Η πρώτη, ακολούθησε δίαιτα με μεγαλύτερη θερμιδική κατανομή στο πρωινό έναντι του βραδινού. Σε αυτή την ομάδα, παρατηρήθηκε μείωση των τριγλυκεριδίων κατά 33%. Αντιθέτως παρατηρήθηκε κατά 14% αύξηση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων όταν η μεγαλύτερη θερμιδική κατανομή ήταν στο βραδινό γεύμα. Επιπλέον, στο πρώτο γκρουπ, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη μείωση στην γλυκόζη νηστείας, στο σωματικό βάρος και στην περιφέρεια μέσης. Έτσι, ενδεχομένως και η κατανομή θερμίδων στο πρωινό γεύμα να επηρεάζει τόσο το βάρος όσο και τον μεταβολισμό της γλυκόζης.
Συμπερασματικά
Παρά το γεγονός πως ο ρόλος της κατανάλωσης πρωινού στην διαχείριση του σωματικού βάρους δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως, η παράλειψη του φαίνεται να επηρεάζει την συνολική ημερήσια πρόσληψη. Επίσης επηρεάζει και την κατανομή θερμίδων στα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας. Επιπρόσθετοι παράγοντες που σχετίζονται με την κατανάλωση πρωινού αλλά και το σωματικό βάρος, ενδεχομένως να πρέπει να ληφθούν υπόψη. Τέτοιοι είναι η εθνικότητα, το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο, η σύσταση της οικογένειας (πυρηνική, μονογονεϊκη κ.λ.π), η ηλικία, το φύλο και η φυσική δραστηριότητα.
Η συσχέτιση της κατανάλωσης του πρωινού γεύματος με τα χρόνια νοσήματα φαίνεται να αφορά στην σύσταση του, την συνολική θερμιδική πρόσληψη και την κατανομή θερμίδων στα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας. Επίσης, αφορά και την επίδραση του στους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης χρόνιων νοσημάτων.
